مهارت حل مسئله
آیا در شغل خود مهارت های لازم برای حل مسئله دارید؟ در محل کار خود گاهی ممکن است با مشکلاتی مواجه شویم که این امری عادی است. اما مساله مهم، اقداماتی است که برای بهبود این وضعیت انجام میدهیم و پس از آن، به روال عادی انجام کارهای خود بازمیگردیم. از این رو برای اتخاذ تصمیم مناسب به منظور رفع مشکلات به وجود آمده باید مهارت های مناسبی برای حل مسئله داشته باشیم. در ادامه، مهارت های حل مسئله را برای بهبود مهارتهای خود ارائه میدهیم.
مهارت حل مسئله چیست؟
حل مسئله فرایندی است که در آن علت وقوع یک مسئله را مشخص و سپس بهترین راه حل را برای آن پیدا میکنیم.
مهارت های حل مسئله ترکیبی از ویژگیهای مختلف هستند که باید داشته باشیم تا بتوانیم مسائل مختلفی را حل کنیم که احتمالا در محل کار خود با آنها مواجه شویم.
البته مشکلات با یکدیگر متفاوت هستند، برخی میتوانند پیچیده باشند و برخی دیگر به راحتی حل شوند. در این میان مهارت های حل مسئله به ما کمک میکنند تا مشکلاتمان را به طور مؤثر حل کنیم.
Image by master1305 on Freepik
مهارت های حل مسئله چه اهمیتی دارند؟
در این بخش علت اهمیت و مزایای مهارت حل مسئله را بررسی میکنیم. بدیهی است که هر سازمانی و همچنین هر فردی در طول سالهای کاریاش با مجموعهای از مشکلات مواجه میشود. به همین دلیل توانایی حل مشکلات برای افراد و سازمانها از اهمیت بالایی برخوردار است. برخی از مزایای برخورداری از مهارت های حل مسئله عبارتاند از:
غیرممکن را ممکن میسازد: مهارت حل مسئله میتواند غیر ممکن را ممکن سازد. دانش به تنهایی کلید حل مشکلات نیست. بلکه تکمیل فرایند حل مشکل با رویکردهای حل مسئله سیستماتیک تمایز میان کارکنان را نشان میدهد. این مهارت به ما و سازمانها کمک میکند تا بر چالشهای خطرناک غلبه کنیم.
تمایز ایجاد میکند: همهی ما برای انجام کارهای معمولی آموزش میبینیم و برای کاری که انجام میدهیم، مهارت و دانش کافی کسب میکنیم. با این حال، تعداد بسیار کمی از ما میتوانیم مشکلات به وجود آمده مانند مسائل غیرمنتظره یا بیسابقه را به خوبی حل کنیم. از این رو، اگر در محل کار خود توانایی کافی برای حل مشکلات داشته باشیم، به راحتی از جانب مافوق خود مورد توجه قرار میگیریم، شناسایی میشویم و از ما قدردانی میشود.
اعتماد به نفس را افزایش میدهد: افزایش اعتماد به نفس، یکی از مزایای مهارت حل مسئله است. برخورداری از توانایی حل مسئله، صرف نظر از محل کار یا حرفهای که در آن کار میکنیم، موجب افزایش اعتماد به نفسمان میشود. در چنین شرایطی، از تواناییهای خود برای حل مشکلات مطمئن میشویم و وقت خود را صرف نگرانی درباره این مساله نمیکنیم که در صورت بروز مشکل چه واکنشی باید نشان دهیم.
مهارت های حل مسئله کدامند؟
برخی مهارت های اساسی برای حل مسئله وجود دارند که هر یک از ما برای اینکه بتوانیم مشکلاتمان را به خوبی حل کیم، باید آنها را در خود پرورش دهیم. البته در برخی موارد نیز باید برای حل مشکلاتمان از مهارتهای فنی خود کمک بگیریم. به همین دلیل ضروری است که به توسعه مهارت حل مسئله خود ادامه دهیم. در ادامه به مهارت های نرم برای حل مسئله میپردازیم.
۱. خلاقیت؛ یکی از مهارت های حل مسئله
همهی ما برای حل مشکلاتمان باید به بهترین شکل ممکن خلاق باشیم. به این علت که برخی از مسائل پیچیدهاند و برای یافتن راه حل باید به تفکر انتقادی داشتهباشیم. راه حلها را باید به سرعت تعیین و بهترین رویکرد را از میان آنها انتخاب کنیم و بازخورد باکیفیتی در خصوص مسائل مختلف ارائه دهیم. خلاقیت در نتیجهی ارزیابی حس مشترک ناشی از تجربیات گذشته حل مسئله به وجود میآید و امکانی را فراهم میکند تا راه حل مسئله را خیلی سریع پیدا کنیم.
۲. مهارتهای تحقیق
مهارت تحقیق، یکی دیگر از مهارت های حل مسئله است. برای حل مسئله به روشی کارآمد باید از مهارتهای پژوهشی کافی نیز برخوردار باشیم. برای این منظور باید اطلاعات کافی را از منابع مختلف جمعآوری و آنها را تجزیه و تحلیل کنیم تا در نهایت راه حلهایی عملیاتی را به دست آوریم. همچنین در این مورد میتوانیم بازخوردها، دیدگاهها و نظرات همکاران، رهبران صنعت مربوطه و سایر منابع معتبر را نیز به کار ببریم.
۳. مهارتهای تحلیلی؛ یکی دیگر از مهارت های حل مسئله
قبل از ورود به هر مسئلهای بهتر است که تمام ابعاد آن را مورد تحلیل قرار دهیم و سپس بهترین بازخورد برای رفع مشکل مورد نظر را تعیین کنیم. این امر کمک میکند تا تصمیمی بیطرفانه و بدون تعصب برای رفع مشکل بگیریم. با استفاده از مهارتهای تحلیلی که یکی از مهارت های حل مسئله است، میتوانیم منبع اصلی مشکل را شناسایی و از اطلاعات واقعی برای قضاوت چنین مشکلی بهره ببریم.
مطلب مرتبط: تحمل بازخورد منفی
۴. مهارتهای تصمیمگیری
مهارت تصمیم گیری، یکی دیگر از مهارت های حل مسئله است. هر مشکلی راه حلی دارد. این گزاره را باید برای اطمینان از حل شدن هر نوع مسئلهای به یاد داشته باشیم. بر این اساس، اگر قصد حل مسئلهای را داریم، باید برای این منظور تصمیمات مناسبی بگیریم. تصمیماتی که از وقوع مشکلات بیشتر در آینده جلوگیری کنند. در این راستا، بهتر است زمانی را خارج از برنامه شلوغ کاری خود به فکر کردن و پیشنویسی ایدههای جدیدی اختصاص دهیم تا به حل مشکلات به روشی صلحآمیز دست یابیم.
۵. مهارتهای ارتباطی
مهارت های ارتباطی، یکی دیگر از مهارت های حل مسئله است. برقراری ارتباط با دیگران از ابتدا تا انتهای فرایند حل مسئله بسیار مهم است. به عبارتی، برای حل مسئله باید بتوانیم با استفاده از کانالهای ارتباطی مناسب با طرفهای درگیر در مشکل مورد نظر ارتباطی صریح برقرار کنیم. این ارتباطات مؤثر کمک میکنند تا از سردرگمی و برقراری ارتباطات نادرست دور بمانیم. به علاوه به این صورت، میتوانیم رضایت طرفین درگیر در مسئله را هم بهدست آوریم.
۶. مهارتهای آگاهی به زمان یکی دیگر از مهارت های حل مسئله
یکی دیگر از مهارتهای مورد نیاز برای حل مسئله به شیوهای مناسب، این است که از زمان درست ارائهی ایده آگاهی داشته باشیم. به عبارتی، برای حل مسئله باید در زمانهای معین راه حلی مناسب ارائه کنیم، بدون اینکه کیفیت کار نهایی را کاهش دهیم. از این رو، باید به گونهای عمل کنیم که کارفرما در محیط کار بتواند برای دریافت بازخورد به موقع، برای حل مسائل مختلف به ما اعتماد کند. البته این شرایط به پیچیدگی مشکل مربوطه و همچنین طرفهای درگیر در مسئله نیز بستگی دارد.
چگونه مهارت های حل مسئله خود را تقویت کنیم؟
در این به روشهای تقویت مهارت حل مسئله میپردازیم. بسیاری از ما بر این باور هستیم که باید فرد بسیار باهوشی باشیم تا بتوانیم مشکلات پیش روی خود را به خوبی حل کنیم. اما چنین باوری درست نیست. در واقع، برای حل مسئله لازم نیست فوق العاده باهوش باشیم. بلکه با تمرین میتوانیم مهارت های حل مسئله خود را بهبود دهیم. وقتی مراحل مختلف حل یک مشکل را درک کنیم، میتوانیم راه حلهایی عالی برای رفع آن پیدا کنیم. در ادامه نکات تأثیرگذار برای تقویت مهارت های حل مسئله را آوردهایم.
۱. تمرکز روی راه حل و نه مشکل
تمرکز روی راه حل به جای مشکل یکی از راههای تقویت مهارت حل مسئله است. دانشمندان علوم اعصاب ثابت کردهاند که اگر روی مسئلهای بیش از حد تمرکز کنیم، مغزمان نمیتواند راه حلی برای رفع آن پیدا کند. به این دلیل که وقتی روی مشکل تمرکز میکنیم، باری منفی را به خورد مغزمان میدهیم که این امر به نوبه خود احساسات منفی را در ذهنمان فعال میکند. در نهایت، این احساسات راه حلهای بالقوه موجود در ذهنمان را از بین میبرند.
البته نمیگوییم که باید مشکل را نادیده بگیریم. اما باید سعی کنیم در صورت مواجهه با مشکل آرام بمانیم. حفظ آرامش در کار کمک میکند تا در ابتدا مشکل را درک کنیم و سپس روی یک ذهنیت راه حل محور متمرکز شویم. ذهنیتی که در آن به جای تمرکز روی «چه اشتباهی رخ داده» و «تقصیر کیست»، روی «پاسخهای احتمالی مسئله» کار کنیم.
۲. پاسخ به ۵ چرا برای تعریف واضح مشکل
پیدا کردن ریشهی مشکلات میتواند به دستیابی به راه حل و همچنین تقویت مهارت حل مسئله کمک کند. همان طور که اشاره شد، تکنیک ۵ چرا یکی از چارچوبهای حل مسئله به شمار میرود که کمک میکند تا ریشه مشکل را پیدا کنیم. در این روش در رابطه با مشکل به وجود آمده به پنج سؤالی که با «چرا» شروع میشوند، پاسخ میدهیم و در نهایت علت اصلی مشکل را میتوانیم پیدا کنیم. به این ترتیب بهترین راهحل را یکبار برای همیشه به منظور رفع مسئلهی اصلی پیدا میکنیم. البته این سؤالها میتوانند عمیقتر از پنج سؤالی باشند که با چرا شروع میشوند. برای درک بیشتر این موضوع مثال «همیشه دیر رسیدن به سر کار» را در نظر میگیریم و به پنج سؤال زیر پاسخ میدهیم:
- چرا دیر سر کار حاضر میشویم؟ ما همیشه روی دکمه به تعویق انداختن آلارم موبایلمان کلیک میکنیم و فقط میخواهیم به خوابمان ادامه دهیم؛
- چرا میخواهیم به خوابمان ادامه دهیم؟ چون صبحها خیلی احساس خستگی میکنیم؛
- چرا صبحها احساس خستگی میکنیم؟ زیرا شبها دیر میخوابیم و برای همین دوست داریم صبحها بیشتر بخوابیم؛
- چرا شبها دیر میخوابیم؟ بعد از نوشیدن قهوه خوابمان نمیآید و در شبکههای اجتماعی میچرخیم و به نوعی نمیتوانیم این کار را متوقف کنیم؛
- چرا قهوه میخوریم؟ چون بعد از ظهرها در محل کار خیلی احساس خواب آلودگی میکنیم؛ به این دلیل که شب قبل خواب کافی نداشتیم.
همان طور که میبینیم، اگر سعی نکنیم تا ریشهی مشکل را پیدا کنیم، همواره ممکن است پایین آمدن از تخت را هر پنج دقیقه یکبار به تعویق انداخته و بخوابیم. با وجود این، اکنون میدانیم مشکلی که باید حل کنیم این است که هنگام شب از گشتوگذار بیپایان در شبکههای اجتماعی دست بکشیم تا در هنگام روز احساس انرژی بیشتری داشته باشیم. در این شرایط، حتی به قهوه هم نیازی نخواهیم داشت.
۳. ساده سازی کارها برای تقویت مهارت های حل مسئله
همهی ما به عنوان انسان تمایل داریم چیزها را پیچیدهتر از آنچه هستند، تصور کنیم! برای تقویت مهارت حل مسئله خود و همچنین رفع مسئله باید مشکل خود را با کلیت بخشیدن به آن ساده کنیم. برای این منظور لازم است تمام جزئیات مسئله را حذف کنیم و به اصول پایهی آن بازگردیم. در این مسیر باید به دنبال راه حلی بسیار آسان و واضح باشیم. در چنین شرایطی، به نتایج شگفتانگیزی میتوانیم برسیم. چراکه همه میدانیم اغلب چیزهای ساده هستند که بیشترین بازدهی را دارند.
۴. تهیه لیستی از همه راه حلهای ممکن
یکی دیگر از روشهای تقویت مهارت حل مسئله این است که «همه راه حلهای ممکن» برای رفع مشکل را پیدا کنیم. حتی اگر برخی راه حلها در ابتدا مسخره به نظر برسند. برای این منظور مهم است که ذهنی باز داشته باشیم تا قدرت تفکر خلاق خود را تقویت کنیم. تفکر خلاق میتواند راهحلهای بالقوه مؤثری را در ذهنمان زنده کند!
تجربه فعالیت در حوزههای مختلف همواره ثابت کرده که «هیچ ایدهای ایدهی بدی نیست» و باور به این موضوع کمک میکند تا در جلسات طوفان فکری و همچنین سایر تکنیکهای حل مسئله، تفکر خلاقی داشته باشیم. به همین دلیل، تحت هر شرایطی، خود را نباید به دلیل ارائهی راه حلهای به ظاهر احمقانه سرزنش کنیم. چراکه به طور معمول همین ایدههای غیرمتعارف هستند که منجر به طرح راهحلهای عملیتری میشوند.
۵. فکر کردن به جوانب دیگر برای تقویت مهارت های حل مسئله
برای تقویت مهارت حل مسئله خود بهتر است که به جوانب دیگر مشکل نیز فکر کنیم. به عبارتی، «جهت» افکار خود را با تفکرات جانبی تغییر دهیم. در همین راستا، این ضرب المثل را در نظر میگیریم که «ما نمیتوانیم با حفاری عمیقتر، چالهی دیگری را در مکانی دیگر حفر کنیم!»
بر این اساس، باید تلاش کنیم تا رویکرد حل مسئلهی خود را تغییر داده و به مسائل به شیوهای جدید بنگریم. برای این منظور میتوانیم تلاش کنیم تا هدف خود را تغییر دهیم و به دنبال راه حلی باشیم که در نقطه مقابل آن قرار دارد! این روش ممکن است به نظر احمقانه بیاید اما یک رویکرد تازه و منحصربهفرد معمولا منجر به کشف راه حلی تازه میشود.
۶. استفاده از زبان مثبت برای آفرینش امکان حل مسئله
تفکر خود را با استفاده از عباراتی مانند «چه میشد اگر …» یا «تصور کن اگر …» هدایت کنیم. این عبارات مغزمان را برای برخورداری از تفکر خلاقانه و کشف راه حلهای مختلف آزاد میکنند. در این راستا، لازم است که از عدم توجه به شرایط مختلف و منفی بافی با تفکراتی مانند «من فکر نمیکنم …» یا «اما این درست نیست …» و غیره اجتناب کنیم.
چگونه مهارت های حل مسئله خود را در رزومه ذکر کنیم؟
همان طور که اشاره شد، صرف نظر از صنعتی که در آن فعالیت میکنیم، همه کارفرمایان همواره برای کارکنان دارای مهارت های حل مسئله ارزش قائل میشوند. به همین دلیل، اگر مهارت های حل مسئله را در رزومهمان ذکر کنیم، از دیگر کارجویانی که به همان موقعیت شغلی درخواست استخدام دادهاند، متمایز میشویم. در واقع، با گنجاندن مهارت های حل مسئله در رزومه، ارزش بالقوهای را بیان میکنیم که قرار است با خود به شرکت مورد نظر بیاوریم. موارد زیر مهارتهایی هستند که میتوانیم آنها را در رزومه خود بیاوریم تا مهارت های حل مسئله خود را به نمایش بگذاریم:
۱. مهارتهای تحلیلی
اولین قدم برای حل هر مشکلی شناسایی مسائلی است که با آنها سر و کار داریم. این موضوع از اهمیت بالایی برخوردار است. به این علت که اگر مشکل را به درستی شناسایی نکنیم، کشف راه حلی مؤثر برای رفع آن چالشبرانگیز میشود. پس از تعریف مشکل به وجود آمده، باید آن را تجزیه و تحلیل کنیم. تحلیل مسئله شامل استفاده از مهارتهای تحلیلی خود برای درک دلیل وقوع مشکل و همچنین تعیین روند اقداماتی است که برای حل مسئله باید انجام دهیم.
۲. مهارتهای ارزیابی
مهارتهای ارزیابی یکی دیگر از مهارت های حل مسئله است که میتوانید در رزومهتان به آن اشاره کنید. هنگام تدوین راه حلی برای مشکل خود، با چند راه حل عملی و بالقوه مواجه خواهیم شد. به این دلیل که اکثر مشکلاتی که با آنها روبرو هستیم، تنها یک راه حل واضح و ساده ندارند و همواره چند راه مختلف برای رفع آنها میتواند وجود داشته باشد. در این شرایط، اگر توانایی خوبی برای حل مسئله داشته باشیم، نقاط ضعف و قوت هر کدام از راه حلهای موجود برای حل مشکل را میتوانیم ارزیابی کنیم. برای این منظور باید بفهمیم که آیا راه حلی که در ذهن داریم، به سرعت میتواند اجرا شود و در زمان مناسب میتواند به طور مؤثری مورد توجه قرار گیرد یا خیر.
۳. مهارتهای ارتباطی
اکثر مشکلاتی که در محل کار با آنها مواجه میشویم، به نظرات همکارانمان نیاز دارند. به عبارتی، حضور در محیط کار به معنی کار تیمی است و اگر مشکلی برای کارکنان پیش بیاید، باید با سایر اعضای تیم ارتباط برقرار کرده و با همدیگر راه حلی برای آن پیدا کنند. حال اگر مشکلی برای برقراری ارتباط با همکاران داشته باشیم، اکثر اعضای تیم ممکن است مشکل به وجود آمده را درک نکنند. بنابراین چنین شرایطی منجر به سردرگمی ما شده و در نهایت نمیتوانیم راه حلی برای رفع مشکلمان پیدا کرده و آن را اجرا کنیم.
۴. مهارت تصمیمگیری
تدوین طرحی در مورد چگونگی حل مشکلی که با آن روبرو هستیم، تنها تا همین حد میتواند کمکمان کند. به عبارتی، پس از پیدا کردن چندین راه حل برای رفع مشکل باید تصمیم بگیریم که چگونه و با کدام راه حل، مشکل موجود را برطرف کنیم. در این مرحله باید از مهارتهای ارزیابی خود برای انتخاب بهترین راه حل استفاده کنیم.
به یاد داشته باشیم که باید بتوانیم به طور یکپارچه با دیگران کار کنیم. چراکه با کمک همدیگر میتوانیم مشکل را بهتر درک کرده و تمام راه حلهای ممکن را برای حل آن را بیابیم.
۵. مهارت خلاقیت
خلاقیت، یکی دیگر از مهارت های حل مسئله است. از این رو، مشکلاتی که در محل کار با آنها مواجه میشویم، به تکنیکهای خلاقانه حل مشکلات کسبوکار نیاز دارند. بسیاری از مشکلاتی که در محل کار به وجود میآیند، اغلب دارای محدودیتهایی هستند که با استفاده از راه حلهای خلاقانه رفع میشوند. از این رو، به عنوان فردی که مهارت خوبی برای حل مشکلات داریم، خارج از چارچوب معمول میتوانیم فکر کنیم تا در نتیجه به بهترین راه حلهای ممکن برسیم. این روند شامل جستجو در رویکردهای بدیع و جدید و همچنین کار با دیگران برای درک راه حلهایی که پیش از این امتحان شدهاند، میشود.
به طور کلی، تفکر خلاقانه، تصمیمگیری، ارزیابی و مهارتهای تحلیلی همگی از مهارت های حل مسئله هستند. با این حال، قبل از اضافه کردن مهارت حل مسئله به عنوان یکی از مهارتهای خودمان در رزومه باید بدانیم که این مهارت با شغلی که برای آن درخواست ارسال میکنیم، مرتبط است یا خیر.
برای مثال، حوزههایی مثل حسابداری، امور مالی، خدمات به مشتریان و برنامهنویسی همگی به تکنیکهای حل مسائل کسبوکار برای رسیدگی به مشکلات روزمره نیاز دارند. برای چنین شغلهایی میتوانیم مهارت حل مسئله را در رزومه خود و در بخش مهارتها ذکر کنیم. در این بخش تمام مهارتهای نرم و همچنین مهارتهای فنی خود را به طور منظم مشخص میکنیم.
همچنین میتوانیم مهارت حل مسئله خود را در قسمت تجربیات کاری هم ذکر کنیم. با این حال، نیازی نیست به طور دقیق عبارت «حل مشکل» را به عنوان یکی از تجربههای خود ذکر کنیم. بلکه از ۵ مهارتی که در بالا بیان کردیم، استفاده میکنیم.
آیا من بهخوبی از پس حل مسئله بر میآیم؟
اگر مهارت کافی برای رفع مشکل، تجزیه و تحلیل مسائل پیچیده، ارزیابی راه حلهای موجود و در نهایت اجرای آنها داشته باشیم، میتوانیم خودمان را حل کننده خوبی برای مشکلات بدانیم. مهارت های حل مسئله دارایی ارزشمندی برای اضافه کردن به رزومهی کاریمان محسوب میشوند. در واقع، با افزودن پنج مهارت مذکور به رزومهمان به کارفرمایان احتمالی خود نشان میدهیم که برای مقابله مؤثر با مشکلاتی که ممکن است در شغلمان پیش آیند، توانایی کافی داریم.
این مهارتها از جمله مزایایی هستند که کارفرمایان بالقوه را به استخدام کارجویان ترغیب میکنند. بسیاری از ما ارزشهای مهارت های حل مسئله را درک میکنیم. با این وجود به طور دقیق نمیدانیم که مهارت حل مسئله را چگونه در خودمان بهبود دهیم. برای این منظور با ارائهی تعریف واضحی از مشکل، تمرکز روی راه حل، استفاده از زبان مثبت، تغییر شیوهی تفکر و بهرهگیری از طوفان فکری برای کشف راه حلهای احتمالی مشکل مورد نظر میتوانیم مهارت های حل مسئله را در خود تقویت کنیم.
خلاصه
مهارت حل مسئله بخشی مهم از زندگی روزمره افراد و سازمانها است. تقویت و پرورش مهارت های حل مسئله می تواند به افراد کمک کنند تا مشکلات را به صورت موثرتری حل کنند. شما میتوانید در رزومهتان مهارت های حل مسئله خود را در بخش مهارتها یا دستاوردها بیاورید. در این مطلب به طور کامل توضیح دادیم اهمیت مهارت حل مسئله چیست و همچنین مهارت های حل مسئله را مرور کردیم. اگر سؤال و یا نظری دربارهی این مطلب دارید، با ما در میان بگذارید.
موسسه پایشگران پارسیان با بیش از یک دهه تجربه در زمینه آموزش و مشاوره و برنامه ریزی کسب و کار در کنار شماست .
جهت اطلاع از دوره های آموزشی موسسه پایشگران پارسیان از لیست دوره ها دیدن فرمایید.
از صفحه اینستاگرام هولیدنگ پایشگران پارسیان دیدن فرمایید.