اگر بخواهیم خیلی کوتاه به تعریف فرسودگی شغلی بپردازیم باید بگوییم افرادی که برای کنار آمدن با استرس محل کار دست و پنجه نرم می‌کنند ممکن است خود را در معرض ریسک بالای فرسودگی شغلی قرار دهند. فرسودگی باعث حس خستگی بیش از حد، تهی شدن و عدم توانایی در کنار آمدن با نیازهای زندگی در افراد می‌شود. در این مطلب توضیح می‌دهیم فرسودگی شغلی چیست و علائم، عوامل تأثیر‌گذار و راه درمان فرسودگی شغلی را نیز بررسی می‌کنیم.

فرسودگی شغلی چیست؟

واژه «فرسودگی شغلی» اصطلاحی نسبتاً جدید است که اولین بار در سال ۱۹۷۴ توسط هربرت فرودنبرگر (Herbert Freudenberger)، در کتابش به نام «فرسودگی شغلی: هزینه بالای موفقیت» مطرح شد. وی فرسودگی را در اصل، نابودی انگیزه یا مشوق، به‌خصوص در زمانی که فداکاری یک شخص برای یک علت یا رابطه نمی‌تواند منجر به تولید نتیجه مطلوب شود تعریف کرد.

مطلب مرتبط:  مدیریت استرس

Image by freepik

فشاری که فرسودگی شما از آن نشئت می‌گیرد به طور عمده از شغل‌تان به وجود می‌آید، اما فشار سبک زندگی کلی شما می‌تواند به این استرس بیفزاید. ویژگی‌های شخصیتی و الگوهای فکری، مانند ایدئال‌گرایی و بدبینی نیز می‌تواند در این امر مشارکت داشته باشد.

اغلب افراد، بیشتر زمان بیداری خود را به کار کردن می‌گذرانند. اگر از شغل‌تان متنفرید، از رفتن به سر کار واهمه دارید و آنچه انجام می‌دهید شما را خشنود و راضی‌ نمی‌کند، این موضوع می‌تواند آسیب روحی شدیدی به شما بزند.

مطلب مرتبط: مشاغل پردرآمد

فرسودگی شغلی چه نشانه‌هایی دارد؟

با وجود اینکه فرسودگی به‌عنوان اختلال روانی شناخته نمی‌شود، این بدان معنا نیست که نباید آن را جدی گرفت.

این‌ها تعدادی از رایج‌ترین نشانه‌های فرسودگی هستند:

بیگانگی نسبت به فعالیت‌های مرتبط با شغل: افرادی که فرسودگی شغلی را تجربه می‌کنند، شغل خود را به صورت فزاینده‌ای استرس‌زا و طاقت‌فرسا می‌بینند. آن‌ها ممکن است نسبت به شرایط کاری خود و افرادی که با آن‌ها کار می‌کنند بدبین شوند. همچنین احتمال دارد از نظر احساسی از کار خود فاصله گرفته و نسبت به آن بی حس و بی‌انگیزه شوند.

علائم فیزیکی: استرس مزمن امکان بروز علائم فیزیکی مانند سردرد و دل‌درد یا بیماری‌های مربوط به روده را به دنبال می‌آورد.

فرسودگی احساسی: فرسودگی شغلی حس تهی شدن، کم آوردن و خستگی در افراد ایجاد می‌کند. افرادی که مبتلا به این عارضه می‌شوند، اغلب انرژی لازم برای انجام کارها را ندارند.

کاهش عملکرد: فرسودگی شغلی معمولاً روی فعالیت‌های روزمره در محل کار یا در منزل (برای کسانی که وظیفه اصلی‌شان شامل مراقبت از اعضای خانواده و رسیدگی به امور خانه است) تأثیر می‌گذارد. این افراد حسی منفی نسبت به وظایف دارند. آن‌ها در تمرکز دچار مشکل هستند و معمولاً خلاقیت خود را از دست می‌دهند.

این مسئله بعضی از علائم مشابه مشکلات سلامت روان، از جمله افسردگی را به دنبال دارد. افراد دارای افسردگی، احساسات و افکاری منفی نه‌تنها درباره شغل‌شان، بلکه پیرامون همه جنبه‌های زندگی را تجربه می‌کنند. علائم افسردگی همچنین شامل از دست دادن علاقه، احساس ناامیدی، علائم مشکلات ادراکی و فیزیکی و همچنین فکر خودکشی می‌شود. افرادی که فرسودگی ناشی از شغل را تجربه می‌کنند، همچنین در معرض ریسک تشدید افسردگی هستند.

عوامل پرخطری که منجر به فرسودگی شغلی می‌شود چیست؟

حال که با تعریف فرسودگی شغلی و نشانه‌های آن آشنا شدیم، وقت آن است که عوامل ایجاد کننده آن را نیز بررسی کنیم. شغل با فشار بالا همواره منجر به فرسودگی نمی‌شود. اگر فشار کاری به خوبی کنترل گردد، ممکن است هیچ اثر مخربی نداشته باشد.

اما بعضی افراد (مخصوصاً در مشاغل خاص) نسبت به دیگران بیشتر در معرض خطر هستند. گزارشی  نشان داد ۴۴٪ پزشکان عمومی آن را تجربه کرده‌اند. حجم کاری بالا، افراد دارای ویژگی‌های شخصیتی و سبک زندگی خاص را بیشتر در خطر فرسودگی قرار می‌دهد.

البته تنها پزشکان نیستند که این عارضه را تجربه می‌کنند. کارکنان هر زمینه دیگری در هر سطحی، در معرض این خطر بالقوه قرار می‌گیرند. بنا به گزارشی که توسط گالوپ (Gallup) در سال ۲۰۱۸ تهیه شد، فرسودگی شغلی کارمندان ۵ دلیل عمده دارد:

Image by pikisuperstar on Freepik

۱. فشار زمانی غیر معقول

کارمندانی که می‌گویند زمان کافی برای انجام کارشان دارند، ۷۰ درصد کمتر از دیگران احتمال دارد فرسودگی شغلی را تجربه کنند. افرادی که نمی‌توانند زمان بیشتری در اختیار داشته باشند، مانند پزشکان اورژانس و آتش‌نشانان، در خطر بالاتری از فرسودگی هستند.

۲. عدم ارتباطات و حمایت از طرف مدیر

حمایت مدیر سپری روانی در مقابل استرس ایجاد می‌کند. کارمندانی که حمایت کامل مدیر خود را احساس می‌کنند، ۷۰ درصد کمتر از دیگران ممکن است دچار این عارضه شوند.

۳. عدم شفافیت در وظیفه

تنها ۶۰ درصد از کارکنان می‌دانند دقیقاً چه انتظاری از آن‌ها می‌رود. هنگامی که انتظارات مدام در حال تغییر هستند، کارمندان ممکن است در تلاش برای درک اینکه چه کاری از آن‌ها انتظار می‌رود درمانده شوند.

۴. حجم کاری غیرقابل‌مدیریت

زمانی که حجم کاری غیرقابل‌مدیریت به نظر برسد، خوش‌بین‌ترین کارمندان نیز احساس ناامیدی می‌کنند. احساس از پا در آمدن می‌تواند به سرعت منجر به فرسودگی شغلی شود.

۵. رفتار غیرمنصفانه

کارمندانی که احساس می‌کنند با آن‌ها تبعیض‌آمیز رفتار می‌شود، دو تا سه برابر بیشتر احتمال دارد دچار سطح شدیدی از فرسودگی شوند. تبعیض در محل کار می‌تواند شامل مواردی همچون جانب‌داری کردن، حقوق غیرمنصفانه و سوءرفتار یک همکار باشد.

روش‌های جلوگیری و درمان فرسودگی شغلی  کدامند؟

فردی که دچار فرسودگی است نیاز دارد تا تغییراتی در محیط کاری خود ایجاد کند. مراجعه به بخش منابع انسانی برای مشکلات محیط کار یا گفتگو با سرپرست در مورد مسائل می‌تواند به کارمندان کمک ‌کند. اما به شرطی که مدیران بالادستی مصمم به ساختن محیط کاری سالم‌تر باشند. اما در برخی موارد، تنها تغییر در موقعیت کاری یا یافتن شغل جدید به درمان فرسودگی شغلی کمک می‌کند.

اقداماتی که کمک می‌کند تا استرس خود را مدیریت کنید نیز می‌تواند کارساز باشد. استراتژی‌های خودمراقبتی، مانند رژیم غذایی سالم، ورزش کردن و ایجاد عادات خواب سالم هم به درمان فرسودگی شغلی و کاهش اثرات آن کمک خواهد کرد.

یک سفر تفریحی، راه حل دیگری برای فرسودگی شغلی است. اما یک هفته بیرون از دفتر کار برای از حذف فرسودگی ناشی از کار کافی نیست. وقفه‌های منظم و برنامه‌ریزی‌شده در کار، همراه با ورزش مداوم روزانه، می‌تواند کلیدی برای مبارزه با آن به حساب آید.

اگر در حال تجربه فرسودگی در شغل هستید و پیدا کردن راه چاره برایتان دشوار است، یا گمان می‌کنید مشکلات سلامت روان مانند افسردگی نیز دارید، باید به دنبال درمان تخصصی باشید. درمان تخصصی به شما کمک می‌کند تا استراتژی‌هایی را که برای دریافت حس خوب به آن‌ها نیاز دارید بیابید.

خلاصه

فرسودگی شغلی نوعی پاسخ به عوامل پرفشار موجود در محیط کار می باشد که باعث تغییراتی در نگرش‌ و رفتارهای فرد می شود. ممکن است این عارضه با انواع علائم مشکلات سلامت روحی و فیزیکی نیز همراه گردد. اگر این موضوع پیگیری نشود، می‌تواند منجر به اختلال در عملکرد فرد در زندگی روزانه شود.

موسسه پایشگران پارسیان با بیش از یک دهه تجربه در زمینه آموزش و مشاوره و برنامه ریزی کسب و کار در کنار شماست.

جهت اطلاع از سایر برنامه های آموزشی موسسه پایشگران پارسیان از لیست دوره ها دیدن فرمایید.

از صفحه اینستاگرام هولیدنگ پایشگران پارسیان دیدن فرمایید.