اهمیت نه گفتن چیست؟ وقتی کسی از ما می‌خواهد کاری را انجام دهیم، حس اولیه‌مان تقریبا همیشه این است که باید «بله» بگوییم. این موضوع نه‌تنها در زندگی شخصی و محیط کار، بلکه حتی در موقعیت‌هایی که چندان با انجام آن کار راحت نیستیم صدق می‌کند. نه گفتن یکی از مهارت های نرم مهم است. برای پیشرفت کاری و زندگی سالم‌تر، باید یاد بگیریم چگونه نه بگوییم. در این مطلب به هنر نه گفتن، اهمیت مهارت نه گفتن محیط کار و زندگی شخصی و نکاتی برای نه گفتن بدون ایجاد دلخوری برای طرف مقابل می‌پردازیم.

چرا جرات نه گفتن در زندگی شخصی یا محیط کار را نداریم؟

بیش‌تر ما یاد گرفته‌ایم که تا حد ممکن محبوب باشیم و با دیگران موافقت کنیم. برای مثال، اگر یکی از آشنایان بخواهد از شما پول قرض بگیرد، حتی اگر این درخواست با شرایط فعلی شما جور درنیایید، تمایل دارید آن درخواست را بپذیرید.

دلایل بسیاری وجود دارند که با وجود بی‌رغبتی، ما را وادار می‌کنند که قدرت بیان نه را نداشته‌باشیم و بر خلاف میلمان، درخواست کسی را بپذیریم. از جمله:

Say No Stock photos by Vecteezy

• اجتناب از مناقشه: بیش‌تر ما دوست داریم تا حد امکان از بحث‌‌وجدل‌های مقابله‌ای اجتناب کنیم؛ به همین دلیل، توافق با دیگران حالت پیش‌فرض ذهنی ماست؛
• دوست‌داشتنی‌تر بودن: خیلی اوقات، به درخواست‌ها پاسخ مثبت می‌دهیم، چون می‌خواهیم خواستنی‌تر باشیم.

این که بیان نه برای شما کاری دشوار است، به این معنا نیست که جسور نیستید؛ بلکه به این معناست که باید بیش‌تر با این هنر انس بگیرید. به این منظور، «نه گفتن» را ابزاری برای تعیین حدوحدودتان در زندگی و  تنظیم نگرش دیگران به خود بدانید. بگذارید در بخش بعد بیش‌تر در مورد اهمیت مهارت نه گفتن صحبت کنیم.

مهارت بیان نه در محیط کار و زندگی شخصی چه اهمیتی دارد؟

برای همه غیرممکن است که هر درخواستی را که از آن‌ها می‌شود، بپذیرند. تحقیقات بسیاری انجام شده‌اند تا مشخص شود که چرا جرات ابراز  نه به درخواست‌ها، وقتی شرایط پذیرفتنشان مهیا نیست، ویژگی مشترک افراد موفق است.

این موضوع ۳ دلیل عمده دارد که عبارت‌اند از:

• استفاده از نه به شما این قدرت را می‌دهد که حد وحدود خود را مشخص کنید:

اگر مردم فکر کنند که شما هر درخواستی را می‌پذیرید، بعضی‌ها به فکر سوءاستفاده خواهند افتاد؛

• می‌توانید از وقت خود بهتر استفاده کنید: 

رد کردن درخواست‌ها به شما این قدرت را می‌دهد که از زمانتان به صورتی که خودتان صلاح می‌دانید، استفاده کنید؛ به این ترتیب، بر کارهایی که برای دستیابی به اهدافتان مهم‌اند، تمرکز می‌کنید؛

• اعتماد‌به‌نفس شما را بالا می‌برد: 

همین که ببینید توانایی بیان نه را دارید، اعتماد به نفس شما بالا می‌رود و احساس می‌کنید که کنترل زندگی را در دست دارید.

برای مثال، اگر می‌خواهید بدنتان را پرورش دهید تا عضلانی شود، اما در عین حال هوس کرده‌اید که یک پیتزای بزرگ سفارش دهید و تمام آن را به‌تنهایی بخورید، وقت ابراز نه به خودتان است. مسلما منظورمان این نیست که مثل مرتاض‌ها زندگی کنید، بلکه می‌گوییم رعایت انضباط شخصی می‌تواند فشار روانی را در تمام جنبه‌های زندگی‌تان کاهش دهد.

چگونه قدرت ابراز نه را پیدا کنیم؟

تحقیقات دانشگاه کالیفرنیا نشان می‌دهد که هر اندازه که بیان نه برای شما دشوار باشد، همان قدر نیز احساس استرس، فرسودگی شغلی و حتی افسردگی به شما دست خواهد داد. در واقع پاسخ منفی، از چالش‌های بزرگ روزمره بسیاری از ما محسوب می‌شود. افرادی که معمولا در قبال تعهدات استرس می‌گیرند، می‌توانند با استفاده از راهکارهای زیر هنر نه گفتن را بیاموزند و جرات نه گفتن را پیدا کنند.

۱. علت جواب بله خود را پیدا کنید

قبل از بروز کلمه نه، باید به دنبال این باشید که چرا به خواسته‌هایی که باید جواب منفی بدهید، پاسخ مثبت می‌گویید. برای هر فرصتی که شما نه می‌گویید نیز شاید ارزش پاسخ مثبت داشته باشند. اما آن‌چه که شما ترجیح می‌دهید و انجام آن برایتان اهمیت دارد را انتخاب کنید. نباید انتظار پاسخ منفی نسبت به آن‌چه که واقعا می‌خواهید، داشته باشید. وقتی نیز برای بیان پاسخ مثبت تحت فشار قرار می‌گیرید و به نظر می‌رسد که بیان آن سخت باشد، فقط به جواب مثبت فکر کنید. در واقع اولویت‌ها بسیار اهمیت دارند و علاوه بر دلیل برای نه گفتن، برای هر جواب بله نیز باید دلیل داشته باشید.

۲. برای دستیابی به جواب وقت و زمان بگذارید

حتی اگر پاسخ مثبت شما قطعی به‌نظر می‌رسد و شکی ندارید، چند لحظه و یا برخی اوقات یک روز را برای رسیدن به جواب درخواست کنید. در صورتی که برای درنظر داشتن تعهدات و مسئولیت‌های خود وقت داشته‌باشید و آن‌ها را به خاطر بیاورید، نه گفتن برای شما نیز راحت تر خواهد بود. زیرا این موضوع به شما کمک می‌کند تا بهترین راه را انتخاب کنید.

۳. از ترکیب جواب منفی و مثبت برای بیان نه استفاده کنید

توضیح علت جواب منفی به شما کمک می‌کند تا راه‌حل بهتری پیدا کنید. به‌عنوان مثال وقتی مدیر یا سرپرست شما می‌خواهد که در آخر هفته نیز وظایف خود را انجام دهید، ابتدا به او توضیح دهید که تعهداتی را نسبت به خانواده بر عهده دارید، (جواب مثبت)، در واقع به او می‌گویید که علت بیان نه شما، به خاطر این مسئولیت‌ها بوده (جواب منفی). در نهایت هم می‌گویید که هم به خانواده و هم به کار تعهد دارید (جواب مثبت دوم)، اما از او نیز می‌خواهید که به شما راهکار نشان دهد.

۴. اطمینان حاصل کنید که جواب شما منفی است

اگر از پاسخ منفی خود اطمینان حاصل کنید، بیان نه برای شما ساده‌تر خواهد شد. در مورد این موضوع اشتباه نکنید. جواب نه کلمه قدرتمندی است که نباید از آن هراسی داشته‌باشید. وقتی واقعا نیاز باشد که نه بگویید، از گفتن «فکر نمی‌کنم که بتوانم» یا هر آنچه که تردید شما را نشان دهد، اجتناب کنید. زیرا این پاسخ‌ها بیشتر جواب مثبت و بلی را منعکس می‌کنند.

Say No Stock photos by Vecteezy

۵. برای افزایش قدرت بروز نه، جواب نهایی خود را تکرار کنید

یکی از راه‌های تقویت هنر ابراز نه، تکرار جواب نهایی‌تان است. اگر پاسخ شما منفی است و طرف مقابل نیز اصرار می‌کند، بهترین راه تکرار جواب منفی برای خودتان است. زیرا نه گفتن دوباره، شما کمک می‌کند تا اولویت و اهمیت موضوع را برای خودتان انتخاب کنید. اگر برای پاسخ منفی خود نیز توضیح بیشتری می‌دهید، باز نیز جواب قطعی (اگر منفی است) خود را تکرار کنید. این حق شماست که به خواسته‌ای که در توان و تعهد شما نیست، پاسخ منفی ولی مودبانه بدهید.

چگونه نه بگوییم که باعث رنجش مخاطبمان نشود؟

برای نه مهارتی ضروری است، اما چگونه گفتن آن بدون ایجاد کدورت نیز مهارت مهمی است. اگر بتوانید این تعادل را به‌درستی درک کنید، موفقیتتان حتمی است. در ادامه‌ی مطلب با چند نکته توضیح می‌دهیم چگونه نه بگوییم که باعث دلخوری نشود.

۱. راه‌حل دیگری را پیشنهاد کنید که هر دو با آن موافقید

ارائه‌ی راه‌حل دیگر، می‌تواند بیان نه را آسان‌تر کند. تصور کنید که مشغول طراحی وب‌سایتی کوچک هستید. مشتری از شما می‌خواهد که فضایی را برای گفت‌وگوی زنده طراحی کنید. اگرچه این کار شدنی است، اما زمان زیادی می‌برد و از توان بودجه‌ی فرد نیز خارج است؛ هم‌چنین، ممکن است لازم باشد کمی برای کارهای فنی دیگر سایت وقت بگذارید و به این ترتیب برای پرداختن به درخواست مشتری به قدر کافی زمان نداشته‌باشید.

اگر درخواست مشتری خارج از حیطه‌ی قرارداد شماست، می‌توانید به‌صراحت با او مخالفت کنید؛ با وجود این، بهتر است راه‌حل دیگری را در حیطه‌ی توان خود پیشنهاد کنید. برای مثال، اگر مشتری از وردپرس استفاده می‌کند، می‌توانید استفاده از افزونه‌ی گفت‌وگوی آنلاین را به او پیشنهاد کنید. با این‌که این راه‌حل نیازهای مشتری را برطرف می‌کند، تأثیر چندانی بر بودجه‌ی او و زمان شما نمی‌گذارد.

در این‌جا نکته‌ی مهم این است که نباید از پیشنهاد راه‌حل‌های جایگزین بترسید. در هر حیطه‌ای که متخصص باشید، احتمالا توانایی بیش‌تری برای تصمیمات آگاهانه نسبت به بعضی مشتریان دارید. به‌علاوه، این پیشنهادها نشان می‌دهند که شما به درخواست مشتری توجه کرده‌اید، درباره‌ی آن اندیشیده‌اید و آن را نادیده نگرفته‌اید.

البته این روش استفاده از نه نیز محدودیت‌هایی دارد. اگر درخواست خیلی زیاده‌خواهانه بود، بهترین کار رد کردن آن در همان لحظه است.

۲. چند دقیقه وقت بگذارید و به فرد توضیح دهید که چرا نمی‌توانید درخواستش را انجام دهید

دلیل بیان نه را به افراد توضیح دهید. فرقی نمی‌کند که با دوستتان صحبت می‌کنید یا با مشتری؛ گاهی بعضی افراد هنگام رد درخواستشان ناراحت می‌شوند و احساس می‌کنند به ایشان بی‌احترامی شده‌است. اغلب اوقات، بهترین راه‌حل برای این مسئله توضیح علت آن تصمیم گیری است.

اگرچه احتمالا دوست دارید به مشتری بگویید «معلومه که نه!» و فرار کنید، راه‌حل‌های دیپلماتیک‌تری مانند نمونه‌های زیر، بهترند:

در نگاه اول به نظر می‌رسد که پروژه‌ی پیچیده‌ای باشد و احتمالا بودجه کفاف هزینه‌های آن را نمی‌دهد. دقیقا به همین دلیل بهترین راه پیدا کردن راه‌حلی است که اجرا و نصب آسانی داشته‌باشد. مثلا برای شروع می‌توانید از پلتفرم‌های اجتماعی از‌پیش‌آماده‌ای مانند سوشال‌انجین (SocialEngine) و بادی‌پرس (BuddyPress) استفاده کنید. اگر دوست دارید در این خصوص بیش‌تر بدانید، به من بگویید تا اطلاعات بیش‌تری را درباره‌ی نحوه‌ی اجرای کار در اختیارتان بگذارم.

در این مثال از مهارت نه گفتن، ما به مشتری توضیح دادیم که چرا قبول درخواستش ممکن نیست. دقت کنید که ما به‌وضوح مخالفت نکردیم، بلکه راه دیگری را پیشنهاد دادیم که برای خودمان راحت‌تر بود و باعث شد که مشتری به دنبال گزینه‌های دیگری (واقع‌گرایانه‌تری) باشد. با وجود این، اگر احساس کردید که با راه‌حل‌های جایگزین نیز راحت نیستید، می‌توانید از آن‌ها چشم‌پوشی کنید. یادتان باشد که باید مؤدب و صریح باشید تا فرد مقابل بفهمد که چرا مخالفید.

۳. بیان نه را خیلی طول ندهید

بهتر است وقت را تلف نکنید و فوری نه بگویید. با توجه به طبیعت غیرصریح پیام‌رسان‌های دیجیتال، گاهی نادیده گرفتن پیام‌های ناراحت کننده وسوسه‌برانگیز است. برای مثال، اگر یکی از مشتریان از شما می‌خواهد که آخر هفته چند کار اضافی برای او انجام دهید یا دوستی درخواست کرده‌است که در اسباب‌کشی به او کمک کنید، احتمالا حستان می‌گوید تا وقتی که بهترین راه ابراز نه را پیدا کنید، دست نگه دارید.

هرقدر بیش‌تر صبر کنید، فشار بیش‌تری را نیز حس خواهید کرد. ممکن است تسلیم این فشار شوید و درخواست را بپذیرید. این فشار با فشار روانی جواب ندادن ترکیب می‌شود و احتمالا شما را به انجام آن کار وادار خواهد کرد؛ در آن صورت، از انجام آن احساس بدی خواهید داشت.

طبق تجربیات ما، مدتی زمان خواهد برد که با نه گفتن در زمان لازم احساس راحتی کنید. به این زمان به عنوان زمانی که برای به بار نشستن مهارتتان نیاز است، بنگرید. هرقدر بیش‌تر نه بگویید، کم‌تر احساسات عجیب همراه با آن را تجربه می‌کنید. در هر صورت، منافع این کار بر معایب آن برتری دارند.

جمع‌بندی

ممکن است تعدادی از افراد به این علت که درخواستشان را رد کرده‌اید، با شما درگیر شوند. با وجود این، اگر بی‌ادب نبوده‌اید یا تندی نکرده‌اید، دلیلی ندارد برای ابراز آن احساس گناه کنید. در هر صورت، شما کارهای مهمی دارید که باید انجام دهید. چه کسی بهتر از شما می‌داند که چطور باید وقتتان را بگذرانید؟

«نه» کلمه‌ی قدرت‌مندی است و نباید از ابراز آن در شرایط مناسب بترسید. با این حال، بسیاری از افراد جرات بیان نه را ندارند. در این مطلب به هنر نه گفتن و اهمیت مهارت نه گفتن در محیط کار پرداختیم، توضیح دادیم چگونه قدرت نه گفتن را پیدا کنیم و چگونه نه بگوییم تا مخالفتمان را مودبانه ابزار کنیم. امیدواریم مطالعه‌ی این مطلب برای شما مفید بوده‌باشد. نظرات خود را با ما به‌اشتراک بگذارید.

موسسه پایشگران پارسیان با بیش از یک دهه تجربه در زمینه آموزش و مشاوره و برنامه ریزی کسب و کار در کنار شماست .

جهت اطلاع از دوره های آموزشی موسسه پایشگران پارسیان از لیست دوره ها دیدن فرمایید.

از صفحه اینستاگرام هولیدنگ پایشگران پارسیان دیدن فرمایید.